JAK SIĘ WIDZĄ, TAK SIĘ PISZĄ – BADANIE TALIS (cz. 3)
Nauczyciele to chyba jedyna grupa zawodowa, która nieustannie się dokształca, rozwija kompetencje. Doskonalenie przybiera różne formy: warsztatów, szkoleń, studiów podyplomowych, konferencji, również współpracy z kolegami po fachu. Trzeci rozdział raportu na temat badania TALIS donosi, co o tej sferze swojej kariery zawodowej myślą sami nauczyciele.
Czytelnicy, którzy chcą zapoznać się z poprzednimi naszymi komentarzami do wyników badania TALIS, powinni przeczytać część 1 i część 2.
WSPÓŁPRACA NAUCZYCIELI
Wymiana wiedzy i doświadczeń odbywa się podczas dyskusji na spotkaniach zespołów przedmiotowych, wychowawczych, powołanych do wykonania konkretnego zadania, a często na przerwach czy „okienkach”, kiedy omawia się przypadek ucznia albo jakiś nowy pomysł na przebieg lekcji lub ćwiczenie, wymienia się materiałami dydaktycznymi itp. Rzadziej obserwuje się lekcje innych nauczycieli, aby je potem omówić i sformułować wnioski do dalszej pracy – kolegi (w przypadku młodego nauczyciela) czy swojej (kiedy uczymy się od bardziej doświadczonych). Są nauczyciele, którzy nigdy nie uczestniczyli w tego rodzaju współpracy. A szkoda, bo dla młodych nauczycieli jest to często jedyna możliwość, aby zobaczyć, jak powinna wyglądać lekcja, podpatrzeć sposób na zdyscyplinowanie klasy, ciekawą formę pracy, interesujący pomysł na zadanie domowe, czasem upewnić się, że to, co robię, robię dobrze – zawsze jest to ważne doświadczenie. Może warto częściej zachęcać się nawzajem do poprowadzenia takich lekcji?
ROZWÓJ ZAWODOWY
Z wielu badań wynika, że istnieje pozytywna zależność między uczestnictwem nauczycieli w różnych formach doskonalenia a rezultatami osiąganymi przez ich uczniów. W badaniu TALIS przyjęto szeroką definicję rozwoju zawodowego – obejmuje on doskonalenie umiejętności, poszerzanie wiedzy, zdobywanie doświadczeń i rozwijanie cech charakteryzujących nauczyciela. Formy doskonalenia najchętniej wybierane przez polskich nauczycieli to (kolejność według popularności): kursy doskonalące, konferencje i seminaria, sieć współpracy, mentoring, hospitacje i coaching, indywidualne i wspólne badania. Korzysta z tych form średnio 94% nauczycieli, dobierając je w zależności od stażu pracy i stopnia awansu zawodowego. Z części raportu dotyczącej tematyki szkoleń interesującej nauczycieli wynika, że najczęściej wybierano zagadnienia związane ze znajomością przedmiotu (programu nauczania), kompetencjami pedagogicznymi w zakresie nauczanego przedmiotu i pracy z uczniami ze SPE (specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Na dalszych miejscach uplasowały się zagadnienia dotyczące oceniania uczniów, indywidualizacji nauczania, wykorzystywania w nauczaniu technik komputerowych i nowych technologii oraz współpraca z rodzicami uczniów. Najrzadziej były wybierane tematy „pozaszkolne”, obejmujące współpracę ze społecznością lokalną, poradnictwo zawodowe, rozwijanie kompetencji potrzebnych w przyszłej pracy lub studiach oraz nauczanie w środowisku wielokulturowym. Nauczyciele nie zawsze są zadowoleni z jakości form doskonalenia, w których wzięli udział. To dość interesujący problem, jednak raport TALIS nie podaje szerszych wiadomości na ten temat. Dobrze by było poznać opinię nauczycieli dotyczącą poziomu merytorycznego i organizacji różnych szkoleń, za które często pobierane są pieniądze i którym poświęca się cenny czas. Może nasi czytelnicy zechcą opowiedzieć o swoich doświadczeniach – zapraszamy do komentowania pod artykułem.
DOSKONALENIE WEDŁUG POTRZEB
Czy tematyka szkoleń, w których wzięli udział nauczyciele, odpowiada ich zainteresowaniom? Okazuje się, że nie – nauczyciele chcieliby się szkolić w innych dziedzinach niż wynika to z poprzedniego zestawienia. Dlaczego więc wybierają tematykę nie zawsze odpowiadającą potrzebom? Może być tak, że chcą odbyć jakiekolwiek szkolenie „dla papierka”, bo zaświadczenie potrzebne jest do teczki awansu zawodowego, albo i tak, że mają potrzebę rozwoju i wybierają z ograniczonej oferty, bo najbliższy ośrodek doskonalenia nauczycieli nie ma nic więcej do zaproponowania… A czego chcieliby się nauczyć? Największą popularnością cieszyłyby się różne formy doskonalenia związane z pracą z uczniem ze SPE, rozwijające umiejętności stosowania nowych technologii w miejscu pracy i wykorzystywania technik komputerowych, radzenia sobie z trudnym zachowaniem uczniów oraz dotyczące indywidualizacji nauczania. Pozostałe tematy cieszyły się mniejszą popularnością, a co najciekawsze – na samym końcu znalazły się zagadnienia związane z kompetencjami pedagogicznymi dotyczącymi nauczanego przedmiotu i programu nauczania. Czyli te, w których nauczyciele najczęściej się szkolą Raport pokazuje, że potrzeba doskonalenia się nauczycieli wyraźnie się obniżyła w porównaniu do roku 2008, kiedy odbyło się poprzednie badanie. Może to mieć związek z mniejszym napływem młodych nauczycieli do pracy (więcej o tym problemie w pierwszej części raportu z raportu – tutaj), a na pewno z faktem, że system awansu zawodowego wyrównał się i odpowiednio mniej nauczycieli pozostaje w trakcie osiągania kolejnych stopni, czyli mniej jest też zobligowanych do uczestniczenia w różnych formach doskonalenia zawodowego.
W GRĘ WCHODZĄ PIENIĄDZE
Polscy nauczyciele zapytani o największe utrudnienia w rozwoju zawodowym na pierwszym miejscu wskazali na zbyt wysokie koszty. Okazuje się, że 10–12% nauczycieli musi samodzielnie pokryć pełen koszt doskonalenia (60% nie płaci nic, pozostali częściowo). Na kolejnych miejscach uplasowały się: brak odpowiedniej oferty, brak czasu z powodu obowiązków rodzinnych i brak zachęt do udziału w doskonaleniu zawodowym. Częściowym wsparciem mogą cieszyć się nauczyciele, którzy otrzymują zwrot za dojazd (delegacje) oraz zmianę w planie zajęć na dzień szkolenia. Wysoki procent nauczycieli, którzy doskonalą się nieodpłatnie, wynika na pewno z faktu, że nauczyciele mogą uzyskać środki na doskonalenie. Podpowiadamy tym 10–12%, którzy płacą, żeby zajrzeli do art. 9 ustawy z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. 2013/1645), może się przydać do uzyskania zwrotu za udział w szkoleniu.
Zwykle prosimy czytelników o komentarze czy dyskusję pod artykułem, tym razem również.:) Dodatkowo przygotowaliśmy ankietę, która pomoże nam przyjrzeć się Waszym preferencjom związanym z doskonaleniem zawodowym – prosimy o wypełnienie (zajmie dwie minuty). Oczywiście poinformujemy o wynikach naszego kameralnego badania.