RELACJA Z 1. KONGRESU NAUCZYCIELI EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ

20 wrze­śnia br. na Uni­wer­sy­te­cie Gdań­skim od­był się 1. Kon­gres Edu­ka­cyj­ny Nau­czy­cie­li Edu­ka­cji Wcze­snosz­kol­nej „Uczy­my dla przy­szło­ści”. Zor­ga­ni­zo­wa­li go Fun­da­cja In­sty­tut Pro­mo­cji Edu­ka­cji z Gdy­ni oraz In­sty­tut Psy­cho­lo­gii Uni­wer­sy­te­tu Gdań­skie­go. Spot­ka­nie po­dzie­lo­ne by­ło na dwie czę­ści – przed po­łu­dniemj wszy­scy uczest­ni­cy mo­gli wy­słu­chać mi­ni­wy­kła­dów za­pro­szo­nych eks­per­tów, po po­łu­dniu na­to­miast od­były się warsz­ta­ty pod ha­słem „In­spi­ru­ją­ce prak­ty­ki”.

Nie­zwy­kły cha­rak­ter kon­fe­ren­cji nada­li cha­ry­zma­tycz­ni pre­le­gen­ci wy­stę­pu­ją­cy w czę­ści głów­nej, mię­dzy in­ny­mi pro­fe­sor Mar­ta Bog­da­no­wicz, dr Mar­cin Sz­czer­biń­ski, dr Ar­tur Ko­ła­kow­ski, Ka­ta­rzy­na Wnę­k-Jo­niec . Te­ma­ty­ka ich pięt­na­sto­mi­nu­to­wych pre­zen­ta­cji by­ła róż­na, ale moż­na im chy­ba nadać nad­rzęd­ny ty­tuł: AUTORYTETY O „PRZECIĘTNEJ ZOSI”. Au­to­ry­te­ty – bo na kon­fe­ren­cję przy­je­cha­li na­praw­dę naj­lep­si eks­per­ci w dzie­dzi­nie edu­ka­cji. „O «prze­cięt­nej Zo­si­»”, bo wie­le mó­wio­no o ty­po­wo­ści i niety­po­wo­ści uczniów, o spe­cjal­nych po­trze­bach edu­ka­cyj­nych i ko­niecz­no­ści uwzględ­nie­nia tych po­trzeb przez na­uczy­cie­la.

GDZIE JEST TA „PRZECIĘTNA ZOSIA”?

Pro­fe­sor Mar­ta Bog­da­no­wicz – naj­wy­bit­niej­szy w Pol­sce au­to­ry­tet w dzie­dzi­nie dys­lek­sji – po­dzie­li­ła się z na­uczy­cie­la­mi smut­ną re­flek­sją: Pol­ska edu­ka­cja jest skro­jo­na na mia­rę prze­cięt­ne­go ucznia. Tyl­ko gdzie ten prze­cięt­ny uczeń jest? Mło­dy na­uczy­ciel tra­fia do szko­ły i pro­wa­dzi swo­ją pierw­szą w ży­ciu lek­cję. Ro­zglą­da się po kla­sie i co wi­dzi? Je­den uczeń ma dys­lek­sję, dru­gi dys­kal­ku­lię, trze­ci nie­kon­tro­lo­wa­ne wy­bu­chy zło­ści, czwar­ty jest uzdol­nio­ny pla­stycz­nie itd.  Co ro­bić, prze­cież na stu­diach uczo­no go pra­cy tyl­ko z „prze­cięt­ną Zo­sią”? Oczy­wi­ście od­po­wiedź pa­ni pro­fe­sor na to py­ta­nie brzmi: in­dy­wi­du­ali­zo­wać, do­sto­so­wy­wać wy­ma­ga­nia, na­uczać na kil­ku po­zio­mach w tej sa­mej kla­sie. In­nych „cu­dow­nych me­to­d” nie ma.

JAK Z ZOSI ZROBIĆ IDEALNĄ CZYTELNICZKĘ?

Do „prze­cięt­nej Zo­si” na­wią­zał rów­nież psy­cho­log dr Mar­cin Sz­czer­biń­ski, któ­ry na gdań­ską kon­fe­ren­cję przy­je­chał spe­cjal­nie z Uni­ver­si­ty Col­la­ge Cork w Ir­lan­dii. Dla dr. Sz­czer­biń­skie­go zaj­mu­ją­ce­go się przede wszyst­kim pro­ble­ma­ty­ką czy­ta­nia i pi­sa­nia Zo­sia to uczen­ni­ca, któ­ra ci­cho, płyn­nie i chęt­nie czy­ta ulu­bio­ną książ­kę. Co mu­sia­ło się stać, aby dziec­ko ten punkt osią­gnę­ło? Zda­niem dr. Sz­czer­biń­skie­go mu­sia­ły się na sie­bie na­ło­żyć trzy ele­men­ty. Ci­che czy­tanie (gło­śne zresz­tą rów­nież, ale dr Sz­czer­biń­ski użył tu skró­tu my­ślo­we­go) jest moż­li­we dzię­ki roz­wi­ja­niu zdol­no­ści de­ko­do­wa­nia, czy­li prze­kła­da­niu li­ter (zna­ków gra­ficz­nych) na dźwię­ki mo­wy. Płyn­ne czy­tanie jest zwią­za­ne z roz­wi­ja­niem umie­jęt­no­ści ro­zu­mie­nia wy­po­wie­dzi. Czy­ta­nie z chę­cią, z ra­do­ścią to oczy­wi­ście kwe­stia za­fa­scy­no­wa­nia dziec­ka lek­tu­rą, do­bo­ru od­po­wied­niej li­teratury. Wła­śnie ten ostat­ni ele­ment wy­wo­łał naj­wię­cej py­tań pu­blicz­no­ści – ja­kie książ­ki po­le­cać, czy czy­tanie „Krzy­ża­kó­w” ma sens, ja­kie lek­tu­ry oma­wiać... Dr Sz­czer­biń­ski cel­nie za­uwa­żył, że du­żo za­le­ży od sa­mych na­uczy­cie­li, ale jed­no jest pew­ne: trud­no za­fa­scy­no­wać li­te­ra­tu­rą dziec­ko na­uczy­cie­lo­wi, któ­ry sam czy­tać nie lu­bi! Pa­sji do czy­ta­nia nie moż­na w dziec­ku wy­kształ­cić, moż­na nią tyl­ko za­ra­zić.

JAK PRACOWAĆ Z DZIECKIEM, KTÓRE NIE JEST „GRZECZNĄ ZOSIĄ”?

O tym mó­wił dr Ar­tur Ko­ła­kow­ski – spe­cja­li­sta psy­chia­trii dzie­ci i mło­dzie­ży, psy­cho­te­ra­peu­ta po­znaw­czo­-be­ha­wio­ral­ny. Dr Ko­ła­kow­ski za­żar­to­wał, że na­uczy­cie­le ma­rzą, by wy­my­ślo­no me­to­dę, któ­ra za­sto­so­wa­na raz przez 15 mi­nut spra­wi, że dziec­ko nie­grzecz­ne sta­nie się grzecz­ne. Nic ta­kie­go się jed­nak nie zda­rzy, dla­te­go mu­si­my na­uczyć się pra­co­wać z ucznia­mi roz­piesz­czo­ny­mi, lę­kli­wy­mi, zbun­to­wa­ny­mi itd. Oczy­wi­ście za­wsze na­le­ży za­cho­wać  dy­stans i roz­są­dek, bo jak cel­nie za­uwa­żył dr Ko­ła­kow­ski: „Nau­czy­ciel to nie skrzy­żo­wa­nie mat­ki­-Pol­ki z Su­per­ma­ne­m”! Mu­si­my po­go­dzić się z tym, że za­wsze znaj­dzie się gru­pa dzie­ci, z któ­ry­mi so­bie nie po­ra­dzi­my – tych uczniów mu­si­my skie­ro­wać na dia­gno­zę (czer­wo­ny ko­lor w po­niż­szej pi­ra­mi­dzie).

W wy­kła­dzie dr. Ko­ła­kow­skie­go za­chwy­ca­ła stro­na prak­tycz­na – zna­la­zło się tam wie­le przy­kła­dów, kon­kret­nych roz­wią­zań, cen­nych wska­zó­wek. Oto jed­na z nich. Dziec­ko tra­fia do no­wej szko­ły. Za­cho­wu­je się „ź­le”. Co ro­bi­my?

1. Da­my dziec­ku oko­ło 2 mie­sią­ce na za­adap­to­wa­nie się w no­wym śro­do­wi­sku.

2. Bie­rze­my pod uwa­gę spe­cy­fi­kę szko­ły – czy jest ona upo­rząd­ko­wa­na, zhie­rar­chi­zo­wa­na czy prze­ciw­nie – cha­otycz­na, nieupo­rząd­ko­wa­na.

Je­śli śro­do­wi­sko szkol­ne jest upo­rząd­ko­wa­ne, mi­nę­ły 4 mie­sią­ce, a uczeń na­dal za­cho­wu­je się „ź­le”, do­pie­ro wte­dy na­uczy­ciel po­wi­nien za­cząć się nie­po­ko­ić.

Wi­sien­ką na tor­cie by­ły warsz­ta­ty, któ­re w dru­giej czę­ści kon­gre­su po­pro­wa­dził dr Ko­ła­kow­ski. Uczest­ni­czy­ła w nich na­wet sa­ma prof. Bog­da­no­wicz. ;-)

ŁZY W OCZACH UCZESTNIKÓW I OWACJE NA STOJĄCO WYWOŁAŁA…

Ka­ta­rzy­na Wnę­k-Jo­niec – psy­cho­log, wy­kła­dow­ca na Uni­wer­sy­te­cie Ja­giel­loń­skim, dzia­ła­ją­ca w fun­da­cji „Po­da­ruj mi skrzy­dła”. Gdy pa­ni dok­tor – oso­ba o fi­li­gra­no­wej syl­wet­ce – we­szła na sce­nę, trzy­ma­jąc w rę­ce plu­szo­wą za­baw­kę, wy­wo­ła­ła nie­ma­łe zdzi­wie­nie. Gdy jed­nak po chwi­li z tej sce­ny ze­szła i za­czę­ła krą­żyć wśród pu­blicz­no­ści, opo­wia­da­jąc o tym, jak sza­no­wać każ­de po­wie­rzo­ne nam dziec­ko, jak wsłu­chi­wać się w je­go po­trze­by, jak do­ce­niać je­go wy­jąt­ko­wość, wraż­li­wość, na­pię­cie osią­gnę­ło punkt kul­mi­na­cyj­ny – kil­ka­set osób ze­bra­nych na sa­li wstrzy­ma­ło od­dech z za­chwy­tu. Po jej wy­stą­pie­niu zo­sta­ło w gło­wie i w ser­cu kil­ka obra­zów: cu­dow­ny, ła­god­ny, ko­ją­cy głos, wspa­niały kon­takt z pu­blicz­no­ścią i py­ta­nie, któ­re wy­wo­ła­ło łzy w oczach uczest­ni­ków: Co wi­dzę naj­pierw w po­wie­rzo­nym mi dziec­ku? Czy to, że jest złe, głu­pie, brud­ne? Czy to, że jest uśmiech­nię­te, uf­ne, nie­ustra­szo­ne? CO WIDZĘ NAJPIERW?

ZASKOCZENIA

Pierw­szym, co rzu­ca się w oczy na kon­fe­ren­cjach dla na­uczy­cie­li edu­ka­cji wcze­snosz­kol­nej, jest za­peł­nio­na do ostat­nie­go miej­sca wi­dow­nia. Żad­ne szko­le­nia dla na­uczy­cie­li li­ce­al­nych czy gim­na­zjal­nych nie cie­szą się ta­ką fre­kwen­cją. Krót­ka son­da, któ­rą prze­pro­wa­dzi­li­śmy wśród uczest­ni­czek, po­zwa­la tłu­ma­czyć ten fak­t… po­czu­ciem od­po­wie­dzial­no­ści. Kwe­stie me­ry­to­rycz­ne­go przy­go­to­wa­nia do lek­cji zaj­mu­ją ostat­nie miej­sce na li­ście za­dań na­uczy­cie­la edu­ka­cji wcze­snosz­kol­nej. Wcze­śniej mu­si my­śleć o aspek­tach psy­cho­lo­gicz­nych – znać spe­cy­fi­kę ko­lej­nych eta­pów roz­wo­jo­wych, roz­po­znać ob­ja­wy trud­no­ści w ucze­niu się, zwró­cić uwa­gę na pro­ble­my ad­ap­ta­cyj­ne do no­we­go śro­do­wi­ska, słu­żyć ra­dą nie­do­świad­czo­nym, mło­dym ro­dzi­com. Po­tem ko­lej na ob­szer­ną me­to­dy­kę – tu trze­ba mą­drze wy­brać mię­dzy potrze­bami wła­sny­mi, potrze­bami kon­kret­ne­go dziec­ka i moż­li­wo­ścia­mi pla­ców­ki. Te­raz do­pie­ro przy­cho­dzi czas na tre­ści na­ucza­ne – trze­ba po­czy­tać o ga­tun­kach drzew, o zja­wi­skach fi­zycz­nych zwią­za­nych ze zmia­na­mi pór ro­ku, o li­te­ra­tu­rze dzie­cię­cej, zdro­wym spo­so­bie od­ży­wia­nia się… a wie­dza ca­ły czas ewo­lu­uje. Dla­te­go wła­śnie ta gru­pa na­uczy­cie­li nie­ustan­nie się do­kształ­ca. Bo te­go wcze­sne­go eta­pu na­ucza­nia nie da się już ni­gdy po­wtó­rzyć. Bo ża­den in­ny na­uczy­ciel ni­gdy już nie bę­dzie miał do speł­nie­nia tak istot­nej ro­li w ży­ciu mło­de­go czło­wie­ka.

Wy­kład Ma­rze­ny Kę­dry, zna­nej pro­pa­ga­tor­ki pe­da­go­gi­ki Ce­le­sty­na Fre­ine­ta, wy­wo­łał po­ru­sze­nie wśród uczest­ni­czek i skło­nił do dys­ku­sji na te­mat moż­li­wo­ści wdra­ża­nia no­wa­tor­skich po­my­słów w szko­le. Za­ło­że­nia Fre­ine­ta nie by­ły od­kry­ciem, każ­da z na­uczy­cie­lek spo­tka­ła się z tą teo­rią na stu­diach. No wła­śnie, z teo­rią. A tu oka­za­ło się, że jest szko­ła, któ­ra na co dzień z po­wo­dze­niem re­ali­zu­je tę teo­rię w prak­ty­ce. Cze­go we­dług dys­ku­tu­ją­cych trze­ba? Mniej licz­nych klas. Za­an­ga­żo­wa­nia ca­łe­go ze­spo­łu łącz­nie z dy­rek­to­rem (in­dy­wi­du­al­nie, w jed­nej kla­sie chy­ba ra­czej nie­moż­li­we). Współ­pra­cy z ro­dzi­ca­mi (bo trze­ba wy­ja­śnić, o co cho­dzi). Wew­nętrz­ne­go prze­ko­na­nia, że się da (no bo jak to tak bez ksią­żek i ćwi­czeń). Ogro­mu pra­cy na­uczy­cie­la, za­an­ga­żo­wa­nia i chę­ci, czy­li wyj­ścia z ru­ty­ny i wy­god­ne­go „re­ali­zo­wa­nia pod­ręcz­ni­ka”.

Pro­ste ćwi­cze­nie za­pro­po­no­wa­ne przez dr. Ar­tu­ra Ko­ła­kow­skie­go skło­ni­ło do szo­ku­ją­cej dla wie­lu uczest­ni­ków kon­fe­ren­cji re­flek­sji – pra­cu­je­my w śro­do­wi­sku cha­otycz­nym! Go­rzej – ży­je­my w śro­do­wi­sku cha­otycz­nym! Mu­si­my prze­or­ga­ni­zo­wać nie tyl­ko szkol­ny sys­tem, naj­pierw mu­si­my prze­or­ga­ni­zo­wać wła­sne my­śle­nie! Efek­tem ma być we­wnętrz­ny spo­kój zwią­za­ny z pew­no­ścią, że w sy­tu­acji kry­zy­so­wej mam pro­ce­du­ry, że wiem, jak za­re­ago­wać na nie­ak­cep­to­wa­ne za­cho­wa­nie ucznia, że po wpro­wa­dze­niu zmian kło­pot bę­dzie spra­wiać mi­ni­mal­na gru­pa uczniów, a nie ca­ła kla­sa. Nad nie­jed­ną ka­wą da­ło się sły­szeć za­du­ma­ne: „Dla ta­kie­go efek­tu – chy­ba war­to?”.

PLOTKI Z KONGRESOWYCH KULUARÓW

Dr Mar­cin Sz­czer­biń­ski wy­wo­łał po­ru­sze­nie swo­im gło­śnym pro­te­stem prze­ciw­ko prze­dłu­ża­niu się wy­stą­pień pre­le­gen­tów. Kon­gres był za­pla­no­wa­ny w ta­ki spo­sób, że po 15-mi­nu­to­wym wy­stą­pie­niu mia­ła na­stą­pić 10-mi­nu­to­wa dys­ku­sja. W pierw­szej czę­ści żad­na dys­ku­sja się nie od­by­ła z po­wo­du bra­ku dys­cy­pli­ny wy­stę­pu­ją­cych. Po­tem pro­wa­dzo­no dys­ku­sje… mi­mo prze­dłu­ża­ją­cych się wy­po­wie­dzi. Ogrom­ne bra­wa po­par­cia dla pro­te­stu dr. Sz­czer­biń­skiego nie oszczę­dzi­ły mu tym bacz­niej­szej kon­tro­li cza­su je­go wy­stą­pie­nia. Zmie­ścił się jed­nak w 15 mi­nu­tach ide­al­nie, co do se­kun­dy.

Kon­gres ofe­ro­wał wie­le atrak­cji po­za wy­stą­pie­nia­mi i warsz­ta­ta­mi. By­ły kon­kur­sy, lo­te­rie (moż­na by­ło wy­lo­so­wać mię­dzy in­ny­mi wa­ka­cyj­ne zdję­cie z Brat­kiem – bo­ha­te­rem se­rii ćwi­czeń), na­gro­dy za wy­peł­nio­ne an­kie­ty itp. Cza­sem za­bra­kło prze­rwy, że­by jesz­cze zdą­żyć na her­ba­tę. Cza­sem ko­lej­ka po her­ba­tę by­ła tak dłu­ga, że do­pi­ja­ło się w bie­gu. Nau­czy­cie­le edu­ka­cji wcze­snosz­kol­nej są jed­nak za­pra­wie­ni w bo­jach i nie ma­ru­dzi­li. Do koń­ca wi­dać by­ło uśmie­chy, en­tu­zjazm i ra­dość ze spo­tka­nia.

KONGRES TO PRZEDE WSZYSTKIM WSPANIALI LUDZIE! POZDRAWIAMY SZCZEGÓLNIE SERDECZNIE:

Ener­gicz­ną eki­pę z Po­gó­rza (Gdy­nia­-Ko­sa­ko­wo)

Cza­ru­ją­cą re­pre­zen­ta­cję War­sza­wy

Prze­sym­pa­tycz­ne Pa­nie z ko­lej­ki po fan­ty z lo­te­rii, w któ­rej każ­dy los wy­gry­wał

Czy ktoś z na­szych czy­tel­ni­ków uczest­ni­czył w tej kon­fe­ren­cji? Za­pra­sza­my do po­dzie­le­nia się opi­nią na jej te­mat!

¹Do­stęp­ny w in­ter­ne­ci­ne: http://www.tcdss.ne­t/t­tip­s/do­cu­ment­s/cyc­le­_2_sum­me­r_tra­inin­g/Cyc­le­%202%20Sum­me­r%20Tra­inin­g%20Day­%202/PBIS/PBIS%20scho­ol-wi­de­%20Su­ga­i_08.pdf