„STRZELALI DO NAS SOWIECI” – W ROCZNICĘ NAJAZDU ZSRR NA POLSKĘ

Star­sze po­ko­le­nie na­uczy­cie­li nie mia­ło oka­zji, aby na lek­cjach hi­sto­rii do­wie­dzieć się praw­dy o to­czą­cych się na te­re­nie Pol­ski dzia­ła­niach wo­jen­nych we wrze­śniu i pa­ździer­ni­ku 1939 ro­ku.

Sz­czę­ście miał ten, któ­re­go ro­dzi­ce orien­to­wa­li się w sy­tu­acji tam­te­go okre­su i mie­li od­wa­gę w do­mu mó­wić gło­śno o kłam­stwach pe­ere­lu. Więk­szość pod­da­na zo­sta­ła sku­tecz­nej ma­ni­pu­la­cji, tym so­lid­niej­szej, im wię­cej li­te­ra­tu­ry pięk­nej, po­ezji, pio­se­nek i fil­mów o tam­tym okre­sie przy­swo­ili. Czy by­ło moż­li­we, aby ktoś po­znał ten wiersz Wie­rzyń­skie­go w szko­le?

Za dy­wi­zję wo­łyń­ską, nie kwia­ty i wian­ki -
Szu­bie­ni­ca w Lu­bli­nie. Oj­czy­ste Maj­dan­ki.
Za sy­gnał na pół­no­cy, bój pod No­wo­gród­kiem -
Dłu­gi urlop w wię­zie­niu. Dłu­gi i ze skut­kiem.
Za bój o na­szą Ros­sę, Ostrą Bra­mę, Wil­no -
Su­cha ga­łąź lub zsył­ka na roz­pacz bez­sil­ną.
Za dnie i no­ce śmier­ci, za la­ta udrę­ki -
Ta­niec w kół­ko: raz w oczy a dru­gi raz w szczę­ki.
Za wsie spa­lo­ne, bi­twy, gdzie chłop­ska szła cze­ladź -
List goń­czy, tro­pi­ciel­ski: do­paść i roz­strze­lać!
Za mo­sty wy­sa­dzo­ne z rę­ki ro­bot­ni­czej -
Wę­szyć gdzie kto się ukrył, psy spu­ścić ze smy­czy.
Za wy­ro­ki na ka­tów, za cel­ny strzał Kry­sta -
Je­den wy­rok: do tiur­my. Dla wszyst­kich. Do czy­sta!
Za War­sza­wę, War­sza­wę, po­wstań­cze za­chcian­ki -
Spe­cjal­ny odział śled­czy: „przy­ło­żyć do ścian­ki”.

Zwi­nąć cho­rą­giew z masz­tu. Kre­pą jest za­snu­ta
Za dy­wi­zję Ra­ta­ja, Okrzei, Trau­gut­ta.
Po­ciąć sztan­dar w ka­wał­ki. Roz­dać śród żoł­nie­rzy,
Na dro­gę, niech go we­zmą. Na ser­cu niech le­ży.

8 lu­te­go 1945

(Ka­zi­mierz Wie­rzyń­ski Na roz­wią­za­nie Ar­mii Kra­jo­wej)

Dziś nie znaj­dzie­my już wśród nas ni­ko­go, kto nie sły­szał o pak­cie Rib­ben­tro­p-Mo­ło­tow, na­pa­ści Związ­ku Ra­dziec­kie­go na Pol­skę 17 wrze­śnia czy zbrod­ni ka­tyń­skiej. Ma­my swo­bod­ny do­stęp do ko­re­spon­den­cji i tre­ści wy­stą­pień po­li­ty­ków, jak choć­by dra­ma­tycz­ne­go orę­dzia pre­zy­den­ta Mo­ścic­kie­go:

Oby­wa­te­le!

Gdy ar­mia na­sza z bez­przy­kład­nym mę­stwem zma­ga się z prze­mo­cą wro­ga od pierw­sze­go dnia woj­ny aż po dzień dzi­siej­szy, wy­trzy­mu­jąc na­pór ogrom­nej prze­wa­gi ca­ło­ści bez ma­ła nie­miec­kich sił zbroj­nych, nasz są­siad wschod­ni na­je­chał na­sze zie­mie, gwał­cąc obo­wią­zu­ją­ce umo­wy i od­wiecz­ne za­sa­dy mo­ral­no­ści.

Sta­nę­li­śmy te­dy nie po raz pierw­szy w na­szych dzie­jach w obli­czu na­wał­ni­cy za­le­wa­ją­cej nasz kraj z za­cho­du i wscho­du.

Pol­ska, sprzy­mie­rzo­na z Fran­cją i An­glią, wal­czy o pra­wo prze­ciw­ko bez­pra­wiu, o wia­rę i cy­wi­li­za­cję prze­ciw­ko bez­dusz­ne­mu bar­ba­rzyń­stwu, o do­bro prze­ciw­ko pa­no­wa­niu zła na świe­cie. Z wal­ki tej, wie­rzę w to nie­złom­nie, wyjść mu­si i wyj­dzie zwy­cię­sko.

(frag­ment orę­dzia pre­zy­den­ta Igna­ce­go Mo­ścic­kie­go z 17 wrze­śnia 1939 ro­ku)

Ca­ło­ścio­we spoj­rze­nie na tam­ten okres cią­gle jed­nak spra­wia nam pro­ble­my. Mi­mo zmian w pod­ręcz­ni­kach do hi­sto­rii, na­dal bez­re­flek­syj­nie prze­ka­zu­je­my uczniom utar­te sche­ma­ty: bez ko­men­ta­rza oma­wia­my po­ezję wo­jen­ną, w któ­rej Nie­miec jest na­szym je­dy­nym wro­giem, utrwa­la­my obraz sła­bej pol­skiej ar­mii i żoł­nie­rza, któ­ry rzu­ca się z sza­bel­ką na czoł­gi. Trud­no nam się do te­go przy­znać, ale w więk­szo­ści z nas cią­gle ży­we są sen­ty­men­tal­ne obra­zy utrwa­lo­ne przez li­te­ra­tu­rę – bo ona naj­bar­dziej od­dzia­łu­je na emo­cje. Kto by tam czy­tał opra­co­wa­nia na­uko­we… A na­wet jak­by chciał, to znaj­dzie je­dy­nie opi­sy frag­men­ta­rycz­ne, zaj­mu­ją­ce się po­je­dyn­czy­mi wy­da­rze­nia­mi. Bra­ku­je jed­no­li­tej pra­cy, któ­ra po­wią­za­ła­by fak­ty i do­ko­na­ła so­lid­nej oce­ny. O po­trze­bie we­ry­fi­ka­cji wie­dzy hi­sto­rycz­nej do­ty­czą­cej po­cząt­ków II woj­ny świa­to­wej pi­sze dr Ty­mo­te­usz Paw­łow­ski w ar­ty­ku­le Mi­ty pol­skiej woj­ny obron­nej 1939 ro­ku (czy­taj tu­taj). My wi­dzi­my jesz­cze jed­ną po­trze­bę – spoj­rze­nia pod tym ką­tem na pol­ską li­te­ra­tu­rę. Mo­że war­to zwró­cić na to uwa­gę ma­tu­rzy­stom po­zna­ją­cym li­te­ra­tu­rę wo­jen­ną? A mo­że już po­lo­ni­ści to ro­bią? Za­pra­sza­my do dzie­le­nia się re­flek­sja­mi!

Cy­tat w ty­tu­le ar­ty­ku­łu po­cho­dzi z pio­sen­ki Jac­ka Kacz­mar­skie­go Ka­tyń.